สะระแหน่ (Mentha หรือ Kitchen Mint) เป็นพืชสมุนไพรที่ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายในประเทศไทย ไม่ว่าจะเป็นในฐานะ เครื่องเทศ สมุนไพร หรือไม้ประดับ นอกจากจะให้กลิ่นหอมสดชื่นที่เป็นเอกลักษณ์แล้ว ยังมีสรรพคุณทางยาและคุณค่าทางโภชนาการที่หลากหลาย
สะระแหน่ถูกนำมาใช้ในอาหารไทยมากมาย เช่น ลาบ ยำ และน้ำพริก รวมถึงใช้แปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เช่น ชาสมุนไพรและน้ำมันหอมระเหย บทความนี้จะพาคุณไปรู้จักกับที่มา ประโยชน์ และการนำสะระแหน่ไปใช้ในด้านต่างๆ
ที่มาของสะระแหน่
1. ถิ่นกำเนิด
สะระแหน่เป็นพืชที่มีต้นกำเนิดจาก ยุโรปตอนใต้และแถบทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ก่อนที่จะแพร่กระจายไปทั่วโลก รวมถึงเอเชียและประเทศไทย
2. การนำเข้าสู่ประเทศไทย
เชื่อกันว่าสะระแหน่ถูกนำเข้ามาในไทย ในสมัยรัชกาลที่ 3 โดยพ่อค้าหรือนักเดินเรือจากยุโรป และมีการปลูกแพร่หลายเนื่องจากเป็นพืชที่เติบโตง่ายและขยายพันธุ์ได้เร็ว
3. ชื่อเรียกตามภูมิภาค
- ภาคเหนือ: เรียกว่า “หอมด่วน”
- ภาคอีสาน: เรียกว่า “ขะแยะ”
- ภาคใต้: เรียกว่า “มักเงาะ” หรือ “สะแน่”
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของสะระแหน่
- เป็น พืชล้มลุก ขนาดเล็ก สูงประมาณ 30-60 เซนติเมตร
- ลำต้นเป็นข้อๆ เลื้อยไปตามดิน มีสีเขียวถึงม่วงแดง
- ใบรูปไข่ ขอบใบหยัก มีขนเล็กน้อย มีกลิ่นหอมเย็นเฉพาะตัว
- ออกดอกเป็นช่อ สีม่วงอ่อนหรือขาวอมชมพู
- มีรากแขนงแผ่กระจาย สามารถแตกหน่อและขยายพันธุ์ได้ง่าย
คุณค่าทางโภชนาการของสะระแหน่
สะระแหน่มีสารอาหารที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย ได้แก่
| สารอาหาร | ปริมาณต่อ 100 กรัม |
|---|---|
| พลังงาน | 70 กิโลแคลอรี |
| คาร์โบไฮเดรต | 14.8 กรัม |
| ใยอาหาร | 8 กรัม |
| โปรตีน | 3.8 กรัม |
| วิตามินซี | 31 มิลลิกรัม |
| แคลเซียม | 243 มิลลิกรัม |
| ธาตุเหล็ก | 5.1 มิลลิกรัม |
| โพแทสเซียม | 569 มิลลิกรัม |
สรรพคุณและประโยชน์ของสะระแหน่
1. ช่วยบรรเทาอาการแน่นท้องและขับลม
- น้ำมันหอมระเหยจากสะระแหน่ช่วย ลดอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ และอาหารไม่ย่อย
- ช่วยกระตุ้นการทำงานของระบบย่อยอาหาร
2. บรรเทาอาการหวัดและคัดจมูก
- การสูดดมน้ำมันหอมระเหยจากสะระแหน่ช่วยเปิดทางเดินหายใจ
- ดื่มชาสะระแหน่ช่วยลดอาการคัดจมูกและช่วยให้หายใจสะดวกขึ้น
3. ลดอาการคลื่นไส้และเวียนศีรษะ
- ใช้บรรเทาอาการ เมารถ เมาเรือ และอาการแพ้ท้องในหญิงตั้งครรภ์
4. บรรเทาอาการปวดศีรษะและไมเกรน
- การทาน้ำมันสะระแหน่ที่ขมับหรือสูดดมช่วย ลดอาการปวดศีรษะและไมเกรน
5. บรรเทาอาการคันและแมลงกัดต่อย
- ใช้ใบสะระแหน่ ตำพอกบริเวณที่ถูกแมลงกัดต่อยเพื่อลดอาการคันและอักเสบ
6. ช่วยให้ลมหายใจสดชื่น
- มีการนำสะระแหน่ไปใช้ใน ยาสีฟัน น้ำยาบ้วนปาก และหมากฝรั่ง
การนำสะระแหน่ไปใช้ในอาหาร
สะระแหน่เป็นส่วนผสมสำคัญในอาหารไทยและนานาชาติ
1. อาหารไทยที่ใช้สะระแหน่
- ลาบ – เครื่องเทศและสมุนไพรที่ขาดไม่ได้
- น้ำตก – ใช้เป็นส่วนผสมเพื่อเพิ่มความหอม
- ยำวุ้นเส้น – ช่วยเพิ่มความสดชื่นให้กับอาหาร
- ต้มยำ – ใส่เพื่อเพิ่มรสชาติและกลิ่นหอม
2. เครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของสะระแหน่
- ชาสะระแหน่ (Mint Tea) – ช่วยผ่อนคลายและช่วยย่อยอาหาร
- น้ำมะนาวสะระแหน่ (Lemon Mint Water) – ช่วยเพิ่มความสดชื่น
- Mojito – เครื่องดื่มค็อกเทลยอดนิยมที่มีส่วนผสมของสะระแหน่
3. การแปรรูปสะระแหน่
- น้ำมันหอมระเหยสะระแหน่ (Peppermint Essential Oil) – ใช้ในอุตสาหกรรมสุขภาพและเครื่องสำอาง
- ผงสะระแหน่แห้ง – ใช้เป็นส่วนผสมในเครื่องเทศหรือชาสมุนไพร
การปลูกและดูแลสะระแหน่
สะระแหน่เป็นพืชที่ปลูกง่ายและเติบโตเร็ว
1. การเลือกสถานที่ปลูก
- ควรปลูกในที่ที่มีแดดรำไร หรือมีแสงแดดบางส่วน
- ควรใช้ดินร่วนซุยที่มีการระบายน้ำดี
2. การขยายพันธุ์
- นิยม ปักชำกิ่ง หรือ แยกหน่อปลูก
3. การรดน้ำ
- ควรรดน้ำ วันละ 1-2 ครั้ง ให้ดินชุ่มชื้นอยู่เสมอ
4. การเก็บเกี่ยว
- สามารถเก็บใบได้เมื่ออายุ 45-60 วัน
- ควรเก็บใบในช่วงเช้าหรือเย็นเพื่อให้ได้กลิ่นหอมที่ดีที่สุด
ข้อควรระวังในการบริโภคสะระแหน่
- ผู้ที่มี โรคกรดไหลย้อน ควรหลีกเลี่ยงการบริโภคสะระแหน่ เพราะอาจทำให้อาการแย่ลง
- ไม่ควรบริโภคในปริมาณมากเกินไป เพราะอาจทำให้ระคายเคืองกระเพาะอาหาร
สรุป
- สะระแหน่เป็นพืชสมุนไพรที่มีถิ่นกำเนิดจากยุโรปและแพร่กระจายไปทั่วโลก รวมถึงไทย
- มีสรรพคุณทางยา เช่น ช่วยขับลม บรรเทาอาการหวัด และช่วยให้ลมหายใจสดชื่น
- สามารถนำไปใช้ในอาหาร เครื่องดื่ม และผลิตภัณฑ์แปรรูปต่างๆ
- เป็นพืชที่ปลูกง่าย โตเร็ว และเหมาะสำหรับปลูกในครัวเรือน
สะระแหน่จึงเป็นพืชที่มีคุณค่าในทุกด้าน ทั้งด้านอาหาร สุขภาพ และการใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวัน!
