ผักก้านจอง หรือที่รู้จักในชื่อ ผักพาย มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Limnocharis flava มีชื่อภาษาอังกฤษว่า Yellow Velvetleaf หรือ Yellow Burr Head เป็นพืชน้ำที่พบได้ตามแหล่งน้ำธรรมชาติ เช่น หนองน้ำ บึง และท้องนาในประเทศไทย ด้วยรสชาติที่อร่อยและคุณประโยชน์ทางสุขภาพที่โดดเด่น ทำให้ผักก้านจองได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายในการนำมาประกอบอาหารและใช้เป็นสมุนไพรพื้นบ้าน
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของผักก้านจอง
- ลำต้น: เป็นพืชล้มลุก มีเหง้าใต้ดิน ก้านใบและก้านดอกอวบน้ำ มีรูปทรงสามเหลี่ยม ความสูงประมาณ 30-40 เซนติเมตร
- ใบ: ใบเดี่ยว ขนาดใหญ่ รูปกลมคล้ายตาลปัตร ก้านใบยาวและมีลักษณะเป็นเหลี่ยม สีเขียวเข้ม
- ดอก: ออกเป็นช่อสีเหลืองหรือขาว มีกลิ่นหอม
- ผล: เป็นฝักขนาดเล็กที่บรรจุเมล็ดสีดำขนาดเล็กจำนวนมาก
ชื่อเรียกท้องถิ่นของผักก้านจอง
- ภาคอีสาน: ผักพาย, ผักคันจอง, ผักคันจ่อง
- ภาคกลาง: ตาลปัตรฤาษี, นางกวัก, ตาลปัตรยายชี, บัวควัก
- ภาคใต้: บอนจีน
- ภาคเหนือ: บัวกวั๊ก, บัวลอย
คุณค่าทางโภชนาการของผักก้านจอง
ผักก้านจองมีคุณค่าทางอาหารสูง อุดมไปด้วยวิตามินและแร่ธาตุต่างๆ ได้แก่:
- พลังงาน 14 กิโลแคลอรี ต่อ 100 กรัม
- เส้นใยอาหาร 0.8 กรัม
- แคลเซียม 7 มิลลิกรัม
- ฟอสฟอรัส 2 มิลลิกรัม
- ธาตุเหล็ก 0.5 มิลลิกรัม
- วิตามินซี 13 มิลลิกรัม
- เบต้าแคโรทีน 501 ไมโครกรัม
ประโยชน์และสรรพคุณของผักก้านจอง
ผักก้านจองมีประโยชน์ต่อสุขภาพหลายประการ ได้แก่:
- บำรุงร่างกายและเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน จากวิตามินซีและเบต้าแคโรทีนที่มีอยู่สูง
- ช่วยระบบขับถ่าย เนื่องจากมีเส้นใยอาหาร ช่วยป้องกันอาการท้องผูก
- ช่วยลดไข้ แก้ปวดหัว และวิงเวียนศีรษะ
- บรรเทาอาการไอ ขับเสมหะ และรักษาอาการร้อนใน
- รักษาแผลในกระเพาะอาหาร ช่วยให้ระบบทางเดินอาหารทำงานดีขึ้น
- ป้องกันโรคริดสีดวงทวาร
- มีฤทธิ์ในการฟอกเลือดและบำรุงผิวพรรณ
เมนูอาหารที่สามารถใช้ผักก้านจองได้
ผักก้านจองนำมาใช้ประกอบอาหารได้หลากหลาย ทั้งแบบสดและผ่านการปรุงสุก เช่น:
- ลวกจิ้มน้ำพริก หรือทานแกล้มกับอาหารรสจัด เช่น ส้มตำ ลาบ
- ผัดน้ำมันหอย ช่วยเพิ่มรสชาติหวานกรอบให้เมนูง่ายๆ
- แกงส้มผักก้านจอง เพิ่มคุณค่าทางอาหารและรสชาติที่อร่อยไม่เหมือนใคร
- ยำผักก้านจอง เมนูสุขภาพรสชาติเปรี้ยวแซ่บแบบไทย
การปลูกและดูแลรักษาผักก้านจอง
ผักก้านจองปลูกได้ง่ายในแหล่งน้ำตื้นหรือในพื้นที่ที่มีน้ำขัง สามารถปลูกในภาชนะที่มีน้ำหล่อเลี้ยงตลอดเวลา ควรปลูกในที่มีแสงแดดปานกลางถึงมาก และหมั่นเก็บเกี่ยวก้านอ่อนๆ เพื่อให้ได้ผลผลิตอย่างต่อเนลื่อง
ข้อควรระวังในการบริโภคผักก้านจอง
แม้ว่าผักก้านจองจะมีประโยชน์สูง แต่ควรล้างทำความสะอาดให้ดี เนื่องจากอาจมีสารเคมีหรือเชื้อโรคจากแหล่งน้ำ
ผักก้านจองจึงเป็นผักพื้นบ้านที่ควรมีไว้บริโภคในครัวเรือน ไม่เพียงแค่คุณประโยชน์ด้านอาหาร แต่ยังรวมถึงสรรพคุณทางยาที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพโดยตรงอีกด้วย
