ถั่วแปบ (Hyacinth Bean, Lablab purpureus) เป็นพืชตระกูลถั่วที่มีลักษณะเป็นเถาเลื้อย สามารถปลูกได้ง่ายในเขตร้อนและกึ่งร้อน ถั่วแปบเป็นพืชที่สามารถนำมาบริโภคได้เกือบทุกส่วน ไม่ว่าจะเป็น ยอดอ่อน ดอก ฝักอ่อน และเมล็ดแก่ นอกจากนี้ยังมีคุณค่าทางโภชนาการสูง และช่วยปรับปรุงดินให้สมบูรณ์ขึ้น
ถั่วแปบมีความสำคัญทางเศรษฐกิจและการเกษตร เนื่องจากสามารถใช้เป็น พืชอาหาร พืชอาหารสัตว์ และพืชคลุมดิน เพื่อเพิ่มไนโตรเจนให้กับดิน
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของถั่วแปบ
- ลำต้น: เป็นเถาเลื้อย สามารถยาวได้ถึง 3-6 เมตร
- ใบ: เป็นใบประกอบแบบสามใบย่อย รูปไข่เบี้ยว ปลายใบเรียวแหลม
- ดอก: ออกเป็นช่อกระจะ มีสีชมพูอ่อนถึงม่วงเข้ม
- ฝัก: มีลักษณะ แบนและยาว ประมาณ 5-10 เซนติเมตร สีเขียวหรือม่วง ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์
- เมล็ด: มีเปลือกแข็ง สีขาว น้ำตาล หรือดำ มีจุดสีขาวตรงกลาง
- ราก: มีปมรากที่ช่วยตรึงไนโตรเจนในดิน
คุณค่าทางโภชนาการของถั่วแปบ
ถั่วแปบเป็นแหล่งโปรตีนจากพืชที่สำคัญ และยังมีสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกาย โดยใน ถั่วแปบ 100 กรัม มีสารอาหารดังนี้
| สารอาหาร | ปริมาณ |
|---|---|
| พลังงาน | 40-50 กิโลแคลอรี |
| โปรตีน | 5-7 กรัม |
| คาร์โบไฮเดรต | 8-12 กรัม |
| ใยอาหาร | 2-3 กรัม |
| วิตามินเอ | 30 ไมโครกรัม |
| วิตามินซี | 15 มิลลิกรัม |
| ธาตุเหล็ก | 1.2 มิลลิกรัม |
| แคลเซียม | 50-60 มิลลิกรัม |
สรรพคุณและประโยชน์ของถั่วแปบ
1. เป็นแหล่งโปรตีนจากพืช
- มี โปรตีนสูง เหมาะสำหรับผู้ที่รับประทานอาหารมังสวิรัติ
2. ช่วยบำรุงสายตา
- มี วิตามินเอและเบต้าแคโรทีน ซึ่งช่วยป้องกันการเสื่อมของดวงตา
3. เสริมสร้างกระดูกและฟัน
- มีแคลเซียมและฟอสฟอรัสที่ช่วย บำรุงกระดูกและฟันให้แข็งแรง
4. ควบคุมน้ำตาลในเลือด
- ใยอาหารสูงช่วย ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ลดความเสี่ยงของโรคเบาหวาน
5. กระตุ้นระบบย่อยอาหาร
- มีไฟเบอร์สูง ช่วยกระตุ้นการทำงานของลำไส้ และป้องกันอาการท้องผูก
6. ใช้เป็นพืชคลุมดินเพื่อปรับปรุงคุณภาพดิน
- รากของถั่วแปบสามารถ ช่วยเพิ่มไนโตรเจนในดิน ทำให้ดินมีความอุดมสมบูรณ์
การนำถั่วแปบไปใช้ในอาหาร
1. อาหารไทยที่ใช้ถั่วแปบ
- ยำถั่วแปบ – ผสมกับน้ำพริกเผาและกุ้งลวก
- ผัดถั่วแปบกับไข่ – ผัดกับกระเทียมเพิ่มรสชาติ
- แกงส้มถั่วแปบ – ใส่ปลาและน้ำพริกแกงส้ม
- ขนมถั่วแปบ – ขนมไทยที่ใช้แป้งถั่วแปบทำเป็นแป้งห่อ
2. อาหารนานาชาติที่ใช้ถั่วแปบ
- Stir-Fried Hyacinth Bean – ผัดถั่วแปบแบบจีน
- Hyacinth Bean Salad – สลัดถั่วแปบแบบฟิลิปปินส์
- Lablab Bean Soup – ซุปถั่วแปบใส่ไก่หรือเต้าหู้
วิธีการปลูกและดูแลถั่วแปบ
1. การเตรียมดินและพื้นที่ปลูก
- ควรปลูกใน ดินร่วนปนทราย ที่ระบายน้ำได้ดี
- ควรได้รับ แสงแดดเต็มวัน วันละ 6-8 ชั่วโมง
2. การปลูกถั่วแปบ
- ใช้วิธี เพาะเมล็ดลงดินโดยตรง หรือ เพาะต้นกล้าแล้วนำไปปลูก
- ควรมีค้างไม้หรือโครงเหล็กให้ต้นเลื้อย
3. การดูแลรักษา
- รดน้ำสม่ำเสมอ แต่ไม่ควรให้น้ำขัง
- ใส่ปุ๋ยอินทรีย์หรือปุ๋ยคอก ทุก 2-3 สัปดาห์
4. การเก็บเกี่ยว
- ฝักอ่อนสามารถเก็บเกี่ยวได้เมื่ออายุ 60-80 วัน
- เมล็ดแก่ใช้ทำอาหารได้เมื่ออายุ 90-120 วัน
ข้อควรระวังในการบริโภคถั่วแปบ
- เมล็ดแห้งไม่ควรรับประทานดิบ เนื่องจากมีสารไซยาโนจีนิกไกลโคไซด์ (Cyanogenic Glycoside) ซึ่งอาจเป็นพิษต่อร่างกาย ต้องนำไปต้มให้สุกก่อน
- ไม่ควรบริโภคมากเกินไป เพราะอาจทำให้เกิดแก๊สในกระเพาะอาหาร
สรุป
- ถั่วแปบเป็นพืชที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง อุดมไปด้วยโปรตีน วิตามิน และสารอาหารที่เป็นประโยชน์
- สามารถนำไปบริโภคได้ทั้งฝักอ่อน ยอดอ่อน ดอก และเมล็ด
- ช่วยบำรุงสายตา เสริมสร้างกระดูก และควบคุมน้ำตาลในเลือด
- เป็นพืชที่ปลูกง่าย โตเร็ว และสามารถใช้เป็นพืชคลุมดินเพื่อเพิ่มไนโตรเจนให้กับดิน
ถั่วแปบจึงเป็นหนึ่งในพืชผักที่เหมาะสำหรับการบริโภคเพื่อสุขภาพ และยังสามารถใช้ประโยชน์ในการเกษตรได้อย่างหลากหลาย!
