ถั่วลิสง (Peanuts) หรืออาจเรียกว่า ถั่วดิน ถั่วขุด เป็นหนึ่งในถั่วที่อยู่คู่คนไทยมาเป็นเวลานาน นิยมนำมาเป็นของกินเล่น ทั้งเอามาต้ม มาคั่วกินกันเพลินๆ กินเป็นอาหารว่างก็ทำให้อิ่มท้องได้ แถมไม่อ้วนง่ายอีกด้วย ประเทศเราปลูกถั่วลิสงได้เอง แถบขอนแก่น นครสวรรค์ อุบลราชธานี อุตรดิตถ์ และโดยมากปลูกสลับกับปลูกข้าว ถือเป็นพืชรองให้ประโยชน์เรื่องบำรุงดินและเสริมรายได้ให้เกษตรกรด้วย
เมล็ดถั่วลิสงที่เอาเปลือกนอกออกแล้ว นิยมนำไปคั่วคลุกเกลือกินเป็นอาหารว่าง หรือนำไปประกอบอาหารต่างๆได้มากมาย เช่น ไก่สามอย่าง ที่ประกอบด้วย กุ้งแห้ง ตะไคร้หั่น และถั่วลิสงคั่ว เป็นหลัก นับเป็นอาหารตำรับคนไทยที่เก่าแก่และมีชื่อเสียง
ถั่วลิสงเป็นพืชล้มลุกลักษณะพุ่มเตี้ย ลำต้นราบไปตามพื้นดิน ใบประกอบด้วยใบย่อย ดอกขนาดเล็ก สีเหลือง เมื่อผสมเกสรแล้วก้านรัง-ไข่แทงลงใต้ดิน ฝักเติบโตใต้ดิน แต่ละฝักมีเมล็ด 1-5 เมล็ด ฝักยาวประมาณ 2-4 เซนติเมตร เปลือกนอกสีน้ำตาลอ่อน ค่อนข้างหนา ขรุขระ เปลือกหุ้มเมล็ดสีน้ำตาลหรือม่วง เป็นพืชไร่ตระกูลถั่วเช่นเดียวกับถั่วเหลือง ถั่วเขียว และมีน้ำมันสูง จึงจัดอยู่ในกลุ่มพืชน้ำมันที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ อุดมไปด้วยโปรตีนและสารอาหารต่างๆ หลายชนิด
ส่วนของถั่วลิสงที่นำมาใช้เป็นอาหารคือเมล็ด โดยเฉพาะเมล็ดแก่ เช่นเดียวกับถั่วเขียวหรือถั่วเหลือง คนไทยจะรู้จักถั่วลิสงจากการนำเมล็ดมาทำอาหารชนิดต่างๆ เช่น ถั่วลิสงต้มทั้งฝักที่คนไทยคุ้นเคยที่สุด หรือนำไปอบทั้งฝักก็เก็บได้นานและกรอบ
ถั่วลิสง นอกจากเป็นของกินเล่นเเล้ว ยังนำมาเป็นส่วนประกอบของอาหารไทยหลากหลายเมนู ทั้งอาหารคาวไปจนถึงอาหารหวานหวาน เช่น แกงมัสมั่นที่ใส่ถั่วลิสงเป็นเม็ดๆ แกงพะแนงที่โขลกถั่วลิสงเข้าในพริกแกง ถั่วลิสงช่วยให้แกงกะทิรสกลมกล่อม เมื่อนำถั่วลิสงไปคั่วจนน้ำมันเริ่มออก นำไปใส่ยำ ส้มตำ เมี่ยงให้สัมผัสกรุบกรอบ และนำไปบดหยาบใส่ก๋วยเตี๋ยวต้มยำ ผัดไทยก็ได้